Fons Eysink met pensioen: “Probeer zo lang mogelijk onbevangen te kijken”

Deze maand ging expert landschapsecologie Fons Eysink met pensioen en nam hij, tijdens een symposium met ruim honderd genodigden, afscheid van de Bosgroepen. 'Het doorleefde landschap - observeren, reflecteren en dan beheren' luidde de titel van het symposium. Een titel die ook de werkwijze van Fons perfect beschrijft. Bijna 15 jaar was Fons ecoloog bij de Bosgroepen. Hij heeft een enorme bijdrage geleverd met zijn kennis van landschapsecologie, ecohydrologie en beheer. Hoe heeft hij de afgelopen jaren ervaren? Bij de Bosgroepen, met de leden en opdrachtgevers, en in het veld? En hoe ziet hij de toekomst van het ecologenwerk? Fons vertelt.

Wat heb je in de afgelopen 15 jaren bij de Bosgroepen geleerd?

In het begin waren de collega’s sterk individueel gericht, een soort van zzp’ers, en in de tijd bij de Unie ontstond bijna spontaan een zelfsturend team. Dat spontaan kon alleen maar ontstaan door bij de selectie van collega’s naast vakinhoud ook vooral naar de aanvullende kwaliteiten voor het team te kijken. En dat werkt. Bij vrijheid hoort natuurlijk verantwoordelijkheid en die werd ook zo gevoeld en gedragen. Deze ongedwongen vorm van organiseren zou in het huidige tijdsgewricht ook prima passen, maar alleen wanneer een meerderheid het past. Ik ben me er wel bewust van geworden dat meerdere wegen naar Rome leiden. Een grote mate van vrijheid haalt in mij in ieder geval het beste naar boven.

Wat vind je het meest bijzondere aan werken bij de Bosgroepen?

De aanleiding om bij de Bosgroepen te gaan werken was meervoudig; meer kennis delen met de particuliere terreineigenaren, samenwerking tussen de particuliere terreineigenaren en de andere terreinbeherende organisaties verbeteren, en ‘last but not least’ de samenhang op het gebied van landschapsecologie en beheer over eigendomsgrenzen heen versterken.
De enorme diversiteit aan leden en gebieden fascineert me en heeft tot op de dag van vandaag tot fijne relaties geleid. Bij sommige leden ligt een afscheidsbezoekje nog in het verschiet.

Op welk project kijk je met de meeste trots terug?

Trots heeft voor mij niet de juiste lading, voldoening past mij beter. Het zijn immers niet mijn projecten, maar die van de opdrachtgever. Graag werk ik vanuit empathie, koersend op wederzijds vertrouwen. Hoe wil je anders tot de juiste invulling van een opdracht komen? Voor mij moet er wel een uitdaging in zitten. Altijd een beetje, maar soms ook substantieel uit de eigen comfortzone om een project uiteindelijk ook zelf verrijkt af te sluiten. Alle partijen tevreden en de positieve signalen van natuur en landschap, ja dat is echte voldoening voor mij. Verder voelt het als gelukzalig om af en toe de meest bijzondere ontdekkingen zelf te mogen doen. Geluk leidt tot wijsheid.

Wat zijn de grootste veranderingen in het werkveld sinds je begon als ecoloog?

Jarenlang was ik allround beheerder van een aantal natuurgebieden op landschapsecologische grondslag, waarbij je de samenhang van de gebieden doorgrondt en dan pas tot handelend beheer overgaat. Op de juiste plaats en het juiste moment – een jaarlijks ritueel. De natuurlijke dynamiek van (grond)water en vegetaties moet zich steeds meer schikken in het planmatige beheer, en dat wringt. Daarnaast dringt opschaling van areaal en/of organisaties door tot in de kwaliteit van de natuur- en bosgebieden. De toenemende invloed van buitenaf; verdroging, verzuring en vermesting vraagt in toenemende mate aandacht.
Als Bosgroepen hebben we sterk bijgedragen aan de toepassing van de landschapsecologische systeemanalyse (LESA) om functioneren, kwaliteiten, knelpunten en mogelijke oplossingen te agenderen. Kennis op gebied van rijkstrooiselsoorten in de bossen, genetisch onderzoek in samenwerking met de WUR, toepassing van steenmeel, verschralingsbeheer door middel van uitmijnen, dragen bij aan de kwaliteit van het interne beheer. Ik vraag me af of we niet te veel haast maken met klimaatrobuust bos. Er rest nog slecht 3% natuurlijk bos in ons land. En wat te denken van de genetische variatie?
Boeiend zijn de trajecten waar we op landgoederen met meerdere functies een bijdrage leveren door accenten in functies en doelen te leggen die tot een duurzame toekomst leiden. Boeren en natuur weer dichter bij elkaar brengen. Een pracht voorbeeld zagen we met collega’s recent in het Murnauer Moos in Zuid Duitsland. Voorbeelden die inspireren tot navolging. De verwondering dat het kan.

Wat zou je jonge ecologen willen meegeven?

Na de Bleekertijd leek de belangstelling voor het vakgebied mager, maar de potentie bij jong talent is geweldig. Denk net als de natuur, die is graag buiten. Daar kun je ervaring opdoen. Probeer zo lang mogelijk onbevangen te kijken en plak op voorhand nergens een label op. Zorg naast de vakinhoudelijke kennis dat je de procesvaardige kant net zo sterk ontwikkelt. De complexiteit in opdrachten is vaak groot. Wanneer je er echt toe wilt doen, is het kennen van de agenda van de andere gebiedspartners heel belangrijk.
Om een waardevolle bijdrage te kunnen leveren aan het vakgebied én projecten is het noodzakelijk om referentiegebieden te bezoeken. Het polderen leidt af; blijf dus actualiseren. Relevante referentiegebieden zijn in Nederland nog beperkt aanwezig. Buitenland excursies zijn een must.

Waar zie je de Bosgroepen over 10 jaar?

Er valt altijd wat te kiezen. Op dit moment zijn de Bosgroepen op het gebied van bos- en natuurkennis en beheer onderscheidend. Het zijn vooral de vakinhoudelijke gebieden. Buitengewoon waardevol. Het werkveld zal echter ook steeds meer vragen. En opdrachten hebben een integraal karakter met meerdere functies en/of doelen. Doe in ieder geval waar je goed in bent. Meer van hetzelfde is eenvoudiger te organiseren dan nieuwe uitdagingen in het complexe werkveld aangaan. Dan moet je als organisatie echt investeren. Dat vraagt om de huidige comfortzone te verlaten en de levenskracht die eenieder in zich heeft, te benutten. Ervaar daarbij dat er meerdere comfortzones zijn.

De komende maanden is Fons nog betrokken bij de Bosgroep in de vorm van een aantal werkveldsessies met ecologen en beheerders.