Het bos in met: Jacob Kruijer
In deze rubriek gaan we het bos of veld in met een lid of medewerker van de Bosgroepen. Aan de hand van vijf vragen leren we meer over een specifiek project of terrein. In maart 2019 is de nieuwe Nederlandse FSC-standaard gepubliceerd. Wat dat zoal in de (beheer)praktijk betekent voor onze leden die via de Bosgroepen FSC-gecertificeerd zijn, werd tijdens de jaarlijkse FSC-training eind april uitgelegd. Jacob Kruijer is sinds 1996 beheerder gronden en onroerend goed bij de Maatschappij van Weldadigheid; FSC-gecertificeerd lid van Bosgroep Noord-Oost Nederland. We spraken hem bij het gloednieuwe Museum de Proefkolonie in Frederiksoord, gastlocatie voor onze FSC-training, en in het nabijgelegen Sterrebos.
Waarom hebben jullie de keuze gemaakt voor FSC-certificering?
De Maatschappij is altijd grotendeels afhankelijk geweest van houtoogst. En die houtoogst willen we zo duurzaam mogelijk doen, vandaar dat we voor de FSC-certificering hebben gekozen. Hout dat gekapt wordt, gaat naar de houtverwerkende industrie. De opbrengst van het hout wordt gebruikt voor de instandhouding van het cultuurhistorisch bezit van de Maatschappij en geïnvesteerd in een nieuwe generatie bos. We werken volgens een goedgekeurd FSC beheerplan Bosbeheer, dat is opgesteld samen met de Bosgroep. Eigenaren die FSC-gecertificeerd zijn, voldoen aan de 10 principes voor goed bosbeheer. Deze principes hebben niet alleen betrekking op ecologische aspecten, maar ook op economische en sociale aspecten. We vinden het belangrijk om bij boswerkzaamheden balans te houden in de diversiteit aan flora en fauna. En dat het hout ook verderop in de keten duurzaam verwerkt wordt.
Wat is het voordeel van de groepscertificering via de Bosgroepen?
We beheren als Maatschappij ongeveer 1300 ha. cultuur- en bosgrond. Dat is een enorm terrein met bos, natuur en landbouwgrond, inclusief vele monumentale panden. Dan kun je niet alles zelf doen. Aan een aantal principes en criteria vanuit FSC hoeft elk groepslid niet individueel te voldoen, maar wordt de groep als geheel beoordeeld, zoals bijvoorbeeld het aandeel inheems en gemengd bos. Ook zijn de kosten voor groepscertificering lager dan bij individuele certificering. Ik ben heel blij dat de Bosgroep ons wat het bos- en natuurwerk betreft, ontzorgt. Elk jaar ga ik met de regiobeheerder van de Bosgroep door het bos en bespreken we een vak dat dat jaar aan bod is. We kijken waar verjongd of gedund moet worden en of er nog speciale aandachtspunten zijn. Met behulp van de Gedragscode Bosbeheer wordt aanwezige flora en fauna door de ecoloog van de Bosgroep van tevoren geïnventariseerd, en tijdens de werkzaamheden ontzien. Ook voor het herstel en de ontwikkeling van vennetjes en heide op ons terrein werken we samen met de Bosgroep.
Hoe ziet het bos van de Maatschappij eruit?
De meeste bossen, voornamelijk naaldbos, zijn eind 19e eeuw op heidevelden en zandverstuivingen aangelegd. Een aantal jaren geleden zijn alle verschillende waarden van Boschoord, onderdeel van Nationaal Park het Drents-Friese Wold, door de Bosgroep in een lagenkaart weergegeven, waaronder de waarden bos, cultuurhistorie, recreatie en natuur. Ruim 60% van het huidige areaal bos bleek uit goed functionerend productiebos te bestaan. Ook zijn er nog enkele opstanden van de eerste bosgeneratie; structuurrijke oude eiken- en grove dennenpercelen. Een deel van het bosareaal is natuurbos dat nauwelijks bijdraagt aan de houtproductie, maar wel een cultuurhistorische waarde, natuur- en/of belevingswaarde heeft. En in de bossen komen dus ook veentjes, vennen en heiderestanten voor die grote cultuurhistorische waarden en natuurwaarden bezitten. Ook deze willen we in stand houden en verder ontwikkelen zonder dat andere functies en belangen onevenredig in het geding komen. Het Sterrebos is een bos van 50 hectare met een laanstructuur, oorspronkelijk aangelegd als park.
Hoe staat het nu met jullie houtoogst?
Tot voor kort oogsten we jaarlijks ongeveer 3300 kuub FSC-gecertificeerd hout uit onze bossen.
Maar dat wordt wel minder nu steeds meer bos ook recreatieve doeleinden heeft. Ook fluctueren de houtprijzen regelmatig. Afhankelijk van de economische staat en van vraag en aanbod. Dat heeft ook invloed op de houtoogst. Mijn vader was vóór mij beheerder van deze terreinen, en ik ben ooit een jaarverslag van hem tegengekomen met de tekst: Houd moed, hout moet. De lage houtprijzen in de jaren ’90 hielden hem erg bezig, uiteraard aangezien de inkomsten hard nodig waren om de terreinen te onderhouden. Sinds 2007 zijn de prijzen weer gestegen en zijn deze redelijk stabiel gebleven, alhoewel het nu met de droogte en aantasting door kevers ook moeilijker is. We moeten voor onze inkomsten in ieder geval steeds meer naar andere bronnen dan houtoogst kijken.
Is er veel veranderd wat betreft het bosbeheer de afgelopen jaren?
Vroeger was het bos van de Maatschappij echt productiebos, met een jachtfunctie. Nu is er steeds meer recreatie en moeten we daar ook steeds meer rekening mee houden. Sinds 1998 is er een kentering in het beheer gekomen; een nieuw soort beheer met meer ontwikkeling van het bos en ook van de cultuurhistorie hier. Het is drukker geworden in het bos en er is steeds meer communicatie nodig met bezoekers en andere groepen. Als er nu bijvoorbeeld gedund wordt in het bos, krijgen we zelfs vanuit het westen van het land reacties. Via de sociale media hebben mensen snel een mening en ook snel een actiegroepje opgetrommeld. We nodigen daarom tegenwoordig voordat we met werkzaamheden beginnen omwonenden en andere gebruikers van het bos uit voor een informatiebijeenkomst. Wat niet veranderd is, is dat we nog steeds samenwerken met de tuinbouwschool die eerder op Frederiksoord stond. Regelmatig komen studenten van Terra MBO helpen bij werkzaamheden, zoals de aanleg van de nieuwe bruggetjes bij de Westerbeeksloot in het Sterrebos.
Wat is je favoriete plek op jullie terrein?
We hebben veel mooie bossen op ons terrein, maar het Sterrebos is wel heel bijzonder. Dit bos is eind 18e eeuw aangelegd door Jonker Nicolaas van Heloma, en kwam in 1818 in het bezit van de Maatschappij. We zijn bezig om de bestemming van het bos permanent van productie- naar wandelbos te wijzigen. Er zijn al meer bankjes en informatieborden geplaatst en we proberen bramen en duizendknoop in toom te houden. Ook de wandelpaden worden verbeterd. Het is spannend hoe de toekomst van het bos eruitziet. Wat als bijvoorbeeld de oude douglassen hier straks omvallen? We zijn daarom druk bezig met toekomstbestendig beheer en het aanplanten van verschillende soorten. Daarnaast proberen we veel nieuwe methodes uit, zoals de varkens nu in het Sterrebos, in de strijd tegen de Japanse duizendknoop. Ik ben heel benieuwd wat de toenemende drukte in de bossen, ook met de komst van het nieuwe museum, gaat betekenen.
Zie voor meer informatie over FSC-groepscertificering via de Bosgroepen: www.bosgroepen.nl/fsc.
Voor meer informatie over de geschiedenis en de terreinen van de Maatschappij van Weldadigheid, zie: www.welkomtoenwelkomnu.nl.
