Tak- en tophout waardevoller IN het bos dan als biomassa

Veel bos in Nederland groeit op een arme zandgrond. Deze bossen zijn kwetsbaar voor de bekende ver-thema’s; verzuring, vermesting, verdroging en klimaatverandering. Ze kennen vaak een historie van overexploitatie die voorafgegaan is aan de herbebossing. De beschikbaarheid van voedingsstoffen voor de bomen is op deze weinig vruchtbare gronden laag. Onderzoekers vermoeden een verband tussen de eikensterfte op arme zandgronden en beperkte nutriëntenbeschikbaarheid. En recentelijk is ook het calciumgebrek bij mezen hieraan toegeschreven. Van groot belang dus, om zoveel mogelijk nutriënten in het bos te behouden. Met de houtoogst worden de voedingstoffen die in de geoogste bomen zijn opgeslagen echter voor een deel afgevoerd. En met een toenemende vraag naar hout voor de biomassa, zien we dat men overweegt om het tak- en tophout ook voor de biomassa te gebruiken. Daarmee ontstaat een spanningsveld tussen wat nodig en goed is voor het bos en de aanwezige fauna, en de kansen op extra opbrengst via de biomassamarkt. Volgens de Bosgroepen hoort tak- en tophout echter ín het bos.

Een interessante inkomstenbron?

Groene energie wordt belangrijker en belangrijker. Het verstoken van biomassa levert een substantiële bijdrage (34%, CBS 2016) aan de groene energiemix van Nederland (http://themasites.pbl.nl/biomassa/). Mede daardoor ziet men biomassa steeds meer als interessante bron van inkomsten voor de boseigenaar. Het is echter maar de vraag of dat ook echt zo is. De ervaring leert doorgaans namelijk dat de oogst van tak en tophout bij dunningen financieel niet uit kan. Om echt rendement te verkrijgen zouden de hoeveelheden tak- en tophout substantieel groot moeten zijn.

Verder afbouwen nutriëntenbeschikbaarheid onverantwoord

Bovendien is het tak- en tophout onmisbaar voor onze bossen op arme droge zandgronden, waar de nutriëntenvoorziening, zoals de naam al zegt, laag. Er is géén gesloten kringloop. Van nature komen nutriënten vrij door verwering van de bodem en door atmosferische depositie. Uit het zand zelf komen dus nutriënten vrij en ze komen ook uit de lucht vallen (vooral stikstof) In arme droge zandgronden komen deze voedingstoffen echter maar langzaam vrij, terwijl de aanvoer van andere nutriënten dan stikstof beperkt is. Een deel van de voedingstoffen spoelt uit het systeem en bij oogst verliest het bos nóg een deel. De hoeveelheid beschikbare voedingstoffen wordt dan ook bepaald door de verwering + depositie – uitspoeling - oogst. Als men het tak- en tophout ook oogst blijven er dus nog minder nutriënten achter in het bos. Hier komt bij dat het nutriëntengehalte van top- en takhout relatief groot is ten opzichte van stamhout. Bij afvoer verdwijnt dus een substantiële hoeveelheid voedingstoffen uit het ecosysteem.

Wageningen Environmental Research (voorheen Alterra) heeft berekend dat bij matige tot hoge oogstniveau’s (7 en 11 m3/ha/jr) de nutriëntenbeschikbaarheid op arme zandgronden in bijna alle gevallen daalt.

Kortom, het verder afbouwen van de nutriëntenbeschikbaarheid op deze bosbodems lijkt met de al bestaande problematiek onverantwoord. De tekorten zijn plaatselijk nu al duidelijk merkbaar, zoals in de genoemde voorbeelden met eikensterfte en een calciumgebrek bij vogels.

Een snelle rekensom

Maar hout is toch een belangrijke duurzame bron van groene energie, waarmee boseigenaren een bijdrage kunnen leveren aan onze duurzame energievoorziening? Ja, maar om elektriciteit op te wekken met behulp van biomassa is veel hout nodig. We pakken er een bierviltje bij.

In het havengebied van Delfzijl staat een grote zelfstandige biomassacentrale. Deze levert genoeg stroom voor 120.000 huishoudens en gebruikt daarvoor jaarlijks 300.000 ton resthout. Dat is ongeveer gelijk te stellen aan 300.000 kubieke meter hout. Het gebruik van deze centrale is daarmee gelijk te stellen aan bijna een derde van de totale Nederlandse houtproductie uit de Nederlandse bossen. Enkel en alleen om te voorzien in de energiebehoefte van 1,5% van de Nederlandse huishoudens.

Misschien zet die extra hoeveelheid takhout voor de biomassa wel niet zo ontzettend veel zoden aan de dijk? Wie zich toelegt op de productie van meer hoogwaardig hout dat langdurig wordt opgeslagen in bijvoorbeeld gebouwen levert een grotere bijdrage aan het milieu. Want dan vervangt men alternatieven met een hogere ecologische voetafdruk.

Tak- en tophout waardevoller IN het bos

Alhoewel we begrijpen dat ook dit stukje opbrengst voor de boseigenaar het overwegen waard is, pleiten we er zondermeer voor om het tak- en tophout in het bos te laten. De voedingstoffen in het tak- en tophout zijn onmisbaar voor het ecosysteem, waarvan de bodemvruchtbaarheid zonder de verwijdering van dit hout ook al sterk onder druk staat. Naast het belang voor de bodem speelt tak- en tophout bovendien een belangrijke rol als dood hout en is het daarmee van grote waarde voor de biodiversiteit in bos.

Benieuwd naar úw mening

We willen graag weten hoe u over dit onderwerp denkt. Wat is uw mening over tak- en tophout? Laat u het in het bos achter, of heeft juist biomassa uw voorkeur? En wat zijn uw overwegingen daarbij? Via een aantal korte vragen, kunt u ons vertellen wat uw visie is. En heeft u meer informatie nodig? Dan horen we het graag.

[wpanchor id="mening"]Klik hieronder om de korte vragenlijst in te vullen.